Do nieswoistych chorób zapalnych jelit zalicza się chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Zmianami skórnymi, które najczęściej współistnieją z tymi chorobami, są: rumień guzowaty i pioderma zgorzelinowa [8-10].

Rumień guzowaty to rodzaj niespecyfi cznej reakcji nadwrażliwości komórkowej – oprócz choroby Leśniowskiego-Crohna i WZJG – jego przyczynami mogą być niektóre leki, np. sulfonamidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub doustne środki antykoncepcyjne, sarkoidoza czy zesztywniające zapalenie stawów, a w wielu przypadkach etiologia jest nieokreślona. Obraz kliniczny rumienia guzowatego to tkliwe, czerwonobrunatne guzy zapalne o średnicy 1-5 cm, zlokalizowane w większości przypadków na przedniej powierzchni podudzi lub – rzadziej – na przedramionach. Histologicznie zmiany te są ograniczonym zapaleniem tkanki tłuszczowej podskórnej, zaczynającym się początkowo w przegrodach międzyzrazikowych. Rumień guzowaty ustępuje w ciągu 2 tygodni bez owrzodzeń, zmiany spłaszczają się i bledną nie pozostawiając śladu (ryc. 1).

Wysiewowi zmian mogą towarzyszyć objawy ogólne: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, złe samopoczucie. Rumień guzowaty występuje u ok. 15% chorych na chorobę Leśniowskiego-Crohna lub WZJG [1-10].


 Ryc.1. Rumień guzowaty u 25-letniej chorej z chorobą Crohna.
 Ryc. 2. Pioderma zgorzelinowa z pakietem powiększonych węzłów chłonnych pachwinowych u 47-letniego chorego z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.
 

Piodermia zgorzelinowa częściej współistnieje z WZJG – 5% chorych, niż z chorobą Leśniowskiego-Crohna – 2% chorych (ryc. 2). Obrazem klinicznym są gwałtownie powstające i szerzące się obwodowo owrzodzenia ze słabo zaznaczoną granicą i uniesionym, nieregularnym brzegiem. Owrzodzenia te są bolesne lub tkliwe, utrzymują się przez wiele miesięcy, a nawet lat. Typową lokalizacją są kończyny dolne, lecz zmiany mogą się pojawić w każdym miejscu na ciele. Nazwa „piodermia” jest w tym przypadku mylna, bo sugeruje związek z bakteryjnymi chorobami ropnymi skóry, podczas gdy posiewy z tych owrzodzeń są z reguły jałowe, a w badaniu histopatologicznym stwierdza się bogate nacieki neutrofi lowe. Zmiany ustępują z pozostawieniem szpecących blizn. Owrzodzenia tworzą się niezwykle łatwo i błyskawicznie rozszerzają się [1-12].

Zespół Sweeta to dość rzadka, pokrewna piodermii zgorzelinowej, ostra neutrofi lowa dermatoza, której obraz kliniczny stanowią bolesne, rumieniowo-obrzękowe lub guzowate nacieki zlokalizowane typowo na skórze twarzy, tułowia, szyi lub kończyn. Na obwodzie zmian mogą tworzyć się drobne pęcherzyki lub krostki. Zmianom skórnym może towarzyszyć gorączka, bóle stawów oraz złe samopoczucie. Zespół Sweeta współistnieje z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, a także może być rewelatorem ostrej białaczki szpikowej [1-4, 10-16] (ryc. 3).

 
 Ryc. 3. Rumieniowo-naciekowe ogniska na tułowiu u 50-letniej chorej (zespół Sweeta) w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
Ryc. 4. Wysiew zmian łuszczycowych u 13-letniej dziewczynki z chorobą Crohna.

W przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna do typowych zmian skórnych zalicza się okołoodbytnicze ropnie, przetoki i szczeliny na rumieniowym tle. Opisywane są także przypadki tworów brodawkowatych przypominających kłykciny kończyste [1-17].

Aftowe zapalenie jamy ustnej jest również jednostką współistniejącą z chorobą Leśniowskiego-Crohna i WZJG, obraz kliniczny choroby stanowią tu liczne płytkie nadżerki śluzówki z sadłowatym dnem i rumieniową obwódką. Pojedyncze wykwity są nie do odróżnienia od zwykłych, pojedynczych aft. Schorzenie jest przewlekłe i może mu towarzyszyć znaczna bolesność, doprowadzająca do utrudnień w przyjmowaniu pokarmów. Zmiany aftowe jamy ustnej spotyka się także w chorobie trzewnej, w zespole HIV/AIDS, zespole Behçeta lub Reitera[1-8].

Łuszczyca pospolita to bardzo powszechna dermatoza grudkowo-złuszczająca, obecna u ok. 2-3% populacji. Wśród osób chorych na nieswoiste zapalne choroby jelit częstość występowania łuszczycy dochodzi do 11%. Wykwitami typowymi dla łuszczycy są rumieniowe grudki i tarczki pokryte warstwą łuski, głównymi miejscami występowania zmian są łokcie, kolana i okolica krzyżowo-lędźwiowa (ryc. 4). Poza łuszczycą nieswoiste choroby zapalne jelit wyraźnie częściej współwystępują z bielactwem oraz nabytym pęcherzowym oddzielaniem naskórka EBA (epidermolysis bullosa aquisita) – związku tych chorób z nieswoistymi chorobami jelit dotychczas nie wyjaśniono, jednak zwraca uwagę fakt, że wszystkie te schorzenia mają podłoże autoimmunologiczne. Bielactwo objawia się plamami niedobarwliwymi o dowolnej lokalizacji na ciele, zaś dla EBA charakterystyczne są dobrze napięte pęcherze występujące w miejscach największej urażalności – łokcie, kolana, stopy, ręce (ryc. 5). Pękające pęcherze pozostawiają po sobie rozległe nadżerki i owrzodzenia, goją się przez bliznowacenie, a bliznom często towarzyszą prosaki [1-10].
 

 Ryc. 5. Zmiany bielacze u 15-letniej dziewczynki z chorobą Crohna.

Ostatnią jednostką dermatologiczną, którą warto w tym miejscu wymienić jest acrodermatitis enteropatica. Stanowi ona powikłanie choroby Leśniowskiego-Crohna i WZJG, wynikające z zaburzeń wchłaniania obecnych w obu tych jednostkach. Istota choroby polega na niedoborze cynku, a obraz kliniczny choroby to ostrozapalne, rumieniowo-złuszczające ogniska w okolicach akralnych i wyprzeniowych – twarz, narządy moczowo-płciowe, stopy i ręce [1-18].

Piśmiennictwo:
1. Jabłońska S., Majewski S.: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL, Warszawa 2008.
2. Sterry W., Paus R., Burgdorf W.: Dermatologia, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2009.
3. Burgdorf W.H.C., Plewig G., Wolff H.H., Landthaler M.: Braun-Falco. Dermatologia, tom I, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2010.
4. Kaszuba A., Adamski Z.: Leksykon Dermatologiczny, tom I, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2011.
5. Szczeklik A.: Choroby Wewnętrzne, tom I, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
6. Gregory B., Ho V.C.: Cutaneous manifestation of gastrointestinal disorders. Part II, J Am Acad Dermatol 1992, 26, 371-83.
7. Ward S.K., Roenigk H.H., Gordon K.B.: Dermatologic manifestations of gastrointestinal disorders. Gastroenterol Clin North Am 1998, 27, 615-36.
8. Farhi D., Cosnes J., Aractingi S., Khosrotehrani K.: Manifestations cutanées associées aux maladies infl ammatoires chroniques intestinales. Ann Dermatol Venereol 2009,136, 828-33.
9. Yüksel I., Başar O., Ataseven H. i wsp: Mucocutaneous manifestations in infl ammatory bowel diseases. Infl amm Bowel Dis 2009, 15, 546-50.
10. Farhi D., Cosnes J., Zizi N. i wsp.: Signifi cance of erythema nodosum and pyoderma gangrenosum in infl ammatory bowel diseases: a cohort study of 2402 patients. Medicine (Baltimore) 2008, 87, 281-93.
11. Repiso A., Alcántara M., Muñoz-Rosas C. i wsp.: Extraintestinal manifestations of Crohn’s disease: prevalence and related factors. Rev Esp Enferm Dig 2006, 98, 510- 7.
12. Tavarela Veloso F.: Review article: skin complications associated with infl ammatory bowel diseases. Aliment Pharmacol Th er 2004, 20, 50-3.
13. Mendoza J.L., García-Paredes J., Peña A.S. i wsp.: A continuous spectrum of neutrophilic dermatoses in Crohn’s disease. Rev Esp Enferm Dig 2003, 95, 233- 6, 229-236.
14. Kano Y., Shiohara T., Yagita A., Nagashima M.: Erythema nodosum, lichen planus and lichen nitidus in Crohn’s disease: report of a case and analysis of T cell receptor V gene expression in the cutaneous and intestinal lesions. Dermatology 1995, 19, 59-63.
15. Cruz A., Vázquez Botet M.: Erupción papulopustular en enfermedad infl amatoria del intestino. Med Cutan Ibero Lat Am 1989, 17, 343-7.
16. Vreeken J., Tijtgat G.N., Wackers F.J., de Groot W.P.: Infl ammatory bowel disease: cutaneous manifestations, Compr Th er 1978, 4, 20-4.
17. Krzesiek E., Pytrus T., Iwańczak B.: Perianal lesions in children with Crohn’s disease. Pediatr Współcz Gastroenterol Hepatol Żywienie Dziecka 2011, 13, 92-96.
18. Sher A.M.: Cutaneous signs of gastrointestinal diseases. Compr Th er 1986, 12, 50-7.

Fragment artykułu: Bienias W., Kaszuba A.: Zmiany skórne w przebiegu chorób układu pokarmowego. Gastroenterologia Praktyczna 2012 1(14): 68-76.